Các thuốc hỗ trợ và đặc hiệu
Thuốc phong bế dẫn truyền
IV. Các loại thuốc tê thường dùng:
1. Cocain.
Tác dụng gây tê mạnh, nhưng gây nghiện nên hiện nay ít dùng.
2. Novocain (Procain).
Độc B.
– Tác dụng gây tê kém cocain 4 lần, ít độc hơn 3 lần.
– Không thấm qua niêm mạc, không làm co mạch, do có tác dụng phong tỏa hạch nên lại làm giãn mạch, hạ huyết áp. Khi gây tê nên phối hợp với adrenalin để làm co mạch, tăng thời gian gây tê.
– Thường dùng làm thuốc tê dẫn truyền, dung dịch 1-2%, không quá 3mg/kg thể trọng. Còn dùng gây tê giảm đau bằng điện di dẫn thuốc.
– Độc tính: dị ứng, co giật rồi ức chế thần kinh trung ương.
3. Lidocain (Xylocain).
– Tác dụng mạnh hơn Novocain 3 lần, ít độc hơn 2 lần. Dùng làm thuốc tê bề mặt và tê dẫn truyền tốt. Thuốc tác dụng nhanh, kéo dài do chuyển hóa chậm. Vì không gây co mạch nên dùng cùng adrenalin làm thời gian tác dụng lâu và độc tính lại giảm.
– Độc tính: Trên thần kinh trung ương có thể gây lo âu, vật vã, buồn nôn, đau đầu, run, co giật, ức chế thần kinh. Trên hô hấp: thở nhanh rồi khó thở. Trên tim mạch: tăng nhịp tim, tăng huyết áp, sau đó ức chế: tim đập chậm, hạ huyết áp.
4. Bupivacain (Marcain).
– Thời gian khởi tê chậm, tác dụng tê lâu, cường độ mạnh, nồng độ cao có tác dụng phong tỏa cơn thần kinh vận động.
– Dùng để gây tê từng vùng, gây tê thân thần kinh, đám rối thần kinh và gây tê tủy sống. Dung dịch gây tê tủy sống có tỷ trọng 1,020 ở 37oC (ống 4ml/20mg) tiêm tủy sống 3ml ở tư thế ngồi, tác dụng tê và mềm cơ bụng, cơ chi dưới.
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
– Thuốc dễ tan trong mỡ, gắn với protein huyết tương 95%, hoàn toàn chuyển hóa ở gan do Cyt.P450 và thải trừ qua thận.
– Độc tính như Lidocain.
– Gây tê từng vùng, tùy thuộc mục đích, tùy thuộc tuổi của người bệnh, dùng dung dịch 0,25-0,5%, từ vài ml đến 20ml, tổng liều một lần không quá 150mg.
5. Ethyl clorid (Kélen) C2H5Cl.
– Dung dịch không màu, sôi ở 120C. Có tác dụng gây mê nhưng ức chế mạnh hô hấp, tuần hoàn nên không dùng gây mê. Do thuốc bốc hơi ở nhiệt độ thấp, nên có tác dụng làm lạnh rất nhanh vùng da được phun thuốc, gây tác dụng tê mạnh, nhưng thời gian rất ngắn.
– Dùng gây tê bề mặt trong chích abcess, mụn nhọt, chấn thương thể thao.
– Thuốc đựng trong lọ có van kim loại để tiện sử dụng khi phun thuốc vào nơi cần gây tê.
V. Các phương pháp sử dụng thuốc tê trong lâm sàng.
1. Phương pháp gây tê bề mặt.
– Là phương pháp đưa một lượng thuốc lên vùng da hoặc niêm mạc bằng cách bôi, phun sương, nhỏ… Thuốc tê không ngấm qua da nguyên vẹn vì biểu bì không cho thuốc ngấm qua. Cơ chế tác dụng của thuốc là gây tê các tận cùng thần kinh.
– Ứng dụng lâm sàng:
+ Hay dùng trong khoa mắt, răng hàm mặt, tiêu hóa, tiết niệu, khoa bỏng (thay băng). Thuốc: dạng mỡ, hoặc dạng phun sương. Lidocain 0,5%, 1%, 2%, 3% phối hợp với adrenalin theo tỷ lệ 1/100.000.
+ Chấn thương thể thao (Kélen).
+ Trong vật lý trị liệu dùng điện di dung dịch Novocain 5% vào cực dương.
2. Phương pháp gây tê ngấm.
– Là phương pháp tiêm thuốc dưới da hoặc trong da để phong bế tận cùng thần kinh. Thuốc tê sẽ ngấm giữa các lớp, khe kẽ tổ chức tác dụng ức chế tận cùng thần kinh.
– Ứng dụng lâm sàng: Phẫu thuật cắt lọc xử lý vết thương, phẫu thuật cắt ruột thừa, chích mụn nhọt, abcess.
Thuốc: Novocain 0,25%. Lidocain 0,125%. Chú ý tiêm thuốc với thể tích lớn làm tăng áp lực ngấm của thuốc làm thuốc ngấm ra rộng hơn.
3. Tê vùng (field block)
Tê vùng là tiêm thấm thuốc tê dưới da chung quanh vùng mổ. Tùy hướng thần kinh đi đôi khi chỉ cần làm tê một bên. Tê vùng thường dùng cho vết thương dơ hay sước da dơ. Phải kiểm tra liều thuốc tối đa được dùng. Nếu phải dùng một lượng thuốc tê tương đối lớn nên chọn lidocaine 0,5% có hay không pha adrenaline.
4. Phương pháp gây tê dẫn truyền (phong bế).
– Là phương pháp đưa một lượng thuốc vào gần hoặc xung quanh dây thần kinh lớn làm tê vùng chi phối của dây thần kinh đó. Thuốc tê có tác dụng cắt đứt dẫn truyền xung động trong sợi thần kinh.
– Ứng dụng lâm sàng:
+ Gây tê dây thần kinh hàm trong phẫu thuật răng hàm.
+ Gây tê đám rối thần kinh cánh tay.
+ Phong bế dây thần kinh hông to.
+ Gây tê ngoài màng cứng: là tiêm thuốc vào khoang ảo giữa dây chằng đốt sống sau và màng cứng tủy sống. Thuốc sẽ phong bế toàn bộ các rễ thần kinh tủy sống xung quanh. áp dụng trong đau thần kinh hông to, thoát vị đĩa đệm…
+ Gây tê tủy sống: là đưa thuốc vào khoang dưới nhện (chứa dịch não tủy) ở vị trí giữa L3-L4. Thuốc ức chế các gốc sợi thần kinh. áp dụng trong phẫu thuật chi dưới, hố chậu bé.
+ Gây tê trong xương: là đưa một lượng thuốc vào trong xương xốp sau đó đặt garo tĩnh mạch phần chi thể phía trên để tránh tác dụng toàn thân. áp dụng trong chấn thương chỉnh hình.
5. Tê tĩnh mạch (Bier’s block)
Tê tĩnh mạch thường dùng gây tê nắn xương khi gẫy Colle hay cho phẫu thuật nhỏ dưới khuỷu tay. Tê tĩnh mạch dùng một lượng thuốc tê lớn nên có nguy cơ ngộ độc thuốc. Phải chuẩn bị bệnh nhân như gây mê: nhịn ăn uống 4 giờ, ký giấy cam đoan, chuẩn bị sẵn phương tiện cấp cứu và bác sĩ có kinh nghiệm xử trí ngộ độc thuốc tê.
Chống chỉ định:
- Cao huyết áp hay béo phì
- Bệnh mạch máu ngoại vi
- Hội chứng Raynaud
- Bệnh hồng cầu hình liềm
- Methemoglobine
- Trẻ em < 7 tuổi
- Phẫu thuật trên 2 tay
- Phẫu thuật dài hơn 30 phút hay phải mở garrot trong lúc mổ.
Thuốc tê được chọn là prilocaine không chứa chất bảo quản. Không dùng dung dịch có adrenaline. Không dùng bupivacaine vì độc tính cao. Liều người lớn là 40 ml prilocaine 0,5%. Người già yếu 30 ml. Trẻ em 13-17 tuổi: 30 ml; 11-13 tuổi: 20 ml; 7-10 tuổi: 15 ml. Lidocaine 0,5%: 0.6 ml/kg không pha adrenaline; trẻ em: 1-1,5 mg/kg lidocaine 0,5%. Chỉ được mở garrot sau 20 phút, ngay cả khi đã mổ xong trước đó. Xả garrot từ từ và theo dõi sát bệnh nhân trong khi xả garrot và sau 2 giờ.
6. Tê do lạnh
Ethyl chloride (chlorothane) là một dung dịch trong sôi ở 12,5o C và được trữ trong bình nén áp lực. Khi xịt dung dịch này trên da gây lạnh – 20o C làm tê bề mặt da. Tác dụng tê xảy ra tức khác nên rất tốt trong Cấp Cứu. Ethyl ethylene dùng để giảm đau trong các thủ thuật như rạch áp xe, chọc dò tủy sống, chích tĩnh mạch, chọc hút tủy xương, giảm đau trong chấn thương thể thao, đau cơ. Trước đây, Ethyl chloride được dùng rạch chín mé hay áp xe nhỏ, nhưng do không giảm đau tốt nên hiện nay ít được dùng. Giữ bình xịt cách mặt da 30 cm, xịt đến khi thấy màu da trắng, che chở vùng da chung quanh với petrolatum. Hoặc tẩm dung dịch vào viên gòn trong 10 giây và áp trên da 10 giây. Bất lợi: tác dụng ngắn, chỉ kéo dài 30-60 giây, tê nông và làm chậm quá trình liền da. Không xịt trên niêm mạc. Thuốc có tính cháy nổ cao, khi dùng phải cẩn thận.
7. Gây tê trong ổ máu tụ
Tiêm thuốc tê vào ổ máu tụ quanh ổ xương gẫy có tác dụng giảm đau rất tốt để nắn gẫy Colle. Kỹ thuật này làm ổ gẫy xương kín thành ổ gãy xương hở, tuy nhiên, việc nhiễm trùng ít gặp trên thực tế. Chống chỉ định khi ổ gãy > 24 giờ, nhiễm trùng da trên ổ gẫy, bị methemoglobine. Cách làm: kỹ thuật vô trùng khi chích. Kim nhỏ chích vào ổ gẫy, hút ra máu để xác định vị trí kim, chích thật chậm 20 ml prilocaine 1% đơn thuần hay lidocaine 1% đơn thuần 3-10 ml (tối đa 0,5 ml/kg). Tê xuất hiện sau 5 phút và kéo dài vài giờ.
8. Tê thần kinh trung ương
Gây tê tủy sống bằng cách chích thuốc tê vào khoang chứa dịch não tủy để làm tê tủy sống.
Gây tê ngoài màng cứng là gây tê một đoạn tủy sống và các rễ thần kinh bằng cách chích thuốc tê vào khoang ngoài màng cứng. Đặt catheter trong khoang ngoài màng cứng cho phép lập lại liều thuốc tê để giảm đau sau mổ .
Thuốc tê thường dùng là bupivacaine. Có thể phối hợp thêm thuốc phiện như fentanyl, sufentanil, morphine hay thuốc kích thích thụ thể a2 clonidine để tăng thời gian tê và giảm liều thuốc tê. Khi làm kỹ thuật này phải theo dõi sát bệnh nhân để ngừa tai biến.
9. Các chỉ định dùng thuốc tê trong nội khoa.
– Đau lưng, đau dây thần kinh hông to, đau thần kinh liên sườn: dùng phong bế kết hợp với vitamin B12.
– Viêm dạ dày hành tá tràng, nôn do bệnh dạ dày gây ra: uống bột Anasthesin 0,1-0,2g/24h. Hoặc uống dung dịch Novocain 0,5% 3-4 thìa café.
– Trĩ, nứt kẽ hậu môn: nạp đạn Anasthesin, thuốc mỡ Aurotin (chứa Novocain 3-5%).
– Các bệnh co thắt mạch: viêm nội mạc động mạch, đau thắt vùng tim: Novocain 0,25%.
– Phù phổi cấp: truyền tĩnh mạch nhỏ giọt.
– Chống loạn nhịp: dùng lidocain, procain…
– Phối hợp thuốc tê với N2O trong gây mê.
– Cắt cơn hen, cơn khó thở: dùng Novocain 1% x 5ml.
– Sẹo ngoại khoa gây đau.
(Lưu ý: Việc đáp ứng với các liệu trình điều trị, máy, thiết bị trợ giúp là khác nhau tùy thuộc cơ địa mỗi người !
Những thông tin y học trên website chỉ mang tính tham khảo, bạn không được tự ý áp dụng nếu chưa được sự chỉ dẫn của thầy thuốc !)
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
- 1
- 2
