Tiểu kết tả hạ tễ

Tả hạ tễ trước đay chia làm “Hàn hạ”, “Ôn hạ”, Nhuận hạ”, và “Công bổ kiêm thí”, gồm 4 loại:

– Hàn hạ: là lấy dược vật hàn tính như Đại hoàng làm chủ tổ thành tả hạ tễ, dùng để công trục thực nhiệt, tả hỏa giải độc.

– Ôn hạ: là lấy dược vật tân nhiệt là Ba đậu làm chủ dược hoặc là thuốc tả hạ hàn tính phối ngũ với dược vật cay nóng mà tổ thành phương tễ, dùng để công trục hàn tích.

– Nhuận hạ: là lấy dược vật loại nhân quả để tổ thành tễ nhuận trường thông tiện.

– Công bổ kiêm thí: là lấy dược vật ích khí dưỡng âm phối ngũ với thuốc tả hạ để tổ thành phương tễ.

Phương pháp phân loại nàytuy có ý nghĩa nhất định của nó, nhưng tất cần phải chỉ ra rằng phương tễ “công trục thủy ẩm” và”công hạ thực nhiệt” tuy cùng thuộc “Hàn hạ”, tại ứng dụng lâm sàng thì có phân biệt nghiêm ngặt, không thể lẫn lộn được. Mà tổ thành của tả hạ tễ phần lớn đều lấy Đại hoàng làm chủ dược, Tan thừa khí thang là phép chính, Lương cách tán,  Phòng phong thông thánh tán, Tăng dịch thừa khí thang, Đại hoàng phụ tử thang đều là biến pháp của Tam thừa khí. Mục đích chủ yếu là thông phủ tả trọc, nhưng đều có tác dụng giải độc ở trình độ khác nhau. Đến chỗ lấy Cam toại, Nguyên ha làm chủ dược của tả hạ tễ cũng gọi chung là Trục thủy tễ, Đại hãm hung thang, Thập táo thang là phép chính, Khống diên đan, Chu sa hoàn đều là biến pháp, tác dụng chủ yếu là thông qua tả hạ để công trục thủy ẩm, mà Cam toại thông kết ở ruột àm lại có nhiều tác dụng: tả nhiệt, trục thủy, hành khí, hoạt huyết là một sự phát triển trọng yếu của cận đại. Thứ nữa cũng là lấy loại nhân quả tổ thành tễ nhuận trường thông tiện, đều thuộc phạm vi tả hạ.

Những năm gần đây, đối với việc sử dụng ở lâm sàng của tễ tả hạ và phương diện nghiên cứu khoa học, đã có phát triển rất lớn đặc biệt là đối với phương tễ lấy Đại hoàng làm chủ dược, thường dùng để trị cấp tính viêm túi mật, tắc ruột, cấp tính viêm ruột thừa, cấp tính viêm tuyến tuỵ đều là cấp phức chứng, cũng đã chữa viêm gan lây, chứng đái độc đều có tác dụng lâm sàng nhất định. Đối với tễ trục thủy lấy Cam toại làm chủ, trên lâm sàng để chữa chứng thũng và tiêu nước ở bụng có tính nhất thpì, nhưng kết quả chữa thường thường không vững chắc, lại có tác dụng phụ làm thương công năng can thận, cho nên nhất loạt thường ở khí “cấp thì trị ngọn” ta mới lấy để sử dụng.