Chấn thương
Tổn thương dây chằng
8. Sự hàn gắn dây chằng
8.1. Quá trình gàn gắn
Hàn gắn dây chằng bị thương là quá trình rất phức tạp khó khăn (Ross, 1968). Nhiều sự kiện sinh cơ học, hoá sinh học tế bào tinh vi đan chéo nhau đang dính líu vào đó. Trên mô hình động vật, sự hàn gắn dây chằng đã được nghiên cứu kỹ và có thể chia làm bốn pha.
- Pha 1: Viêm. Sau khi dây chằng rách đứt cấp diễn thì chỗ hụt hẫng sẽ bị các cục máu lấp đầy. Huyết thanh bắt đầu rót vào và gây ra sưng. Bạch cầu máu được thu hút về miền bị thương và các nguyên bào sợi mà nguồn gốc còn được tranh luận bắt đầu được chuyển động vào. Các chồi mao mạch tăng sinh và giúp cho nơi bị thươngn được tưới máu nhiều hơn.
- Pha 2: Tăng sinh khuôn và tế bào. Lúc này nguyên bào sợi trở nên rất hạot động để tổng hợp khuôn nền và sơi collagen đuợc xếp đặt. Đây đại thựuc bào và tế bào nuôi. Lumen mạch máu trở thành ống và một mạng mao mạch hình thành.
- Pha 3: Tái tạo. Số lượng các tế bào nguyên sợi và tế bào viêm bắt đầu giảm đi và hoạt động của các tế bào này cũng chậm lại. Mật đọ collagen tăng lên và tăng cường hướng dọc theo chiều dài của dây chằng.
- Pha 4: Chín muồi. Đây là một quá trình chậm chạp kéo dài nhiều tháng thậm chí nhiều năm. Dây chằng hàn gắn rồi trở nên cứng hơn, khỏe hơn và bắt đầu có cá tính chất và thành phần giống hơn dây chằng nguyên thuỷ. Chính trong pha này có tểh diên xra sự co rút của dây chằng. Qúa trình này đặc hệu đối với dây chằng và giúp làm cho dây chằng đã hàn gắn trở lại được chiều dài sinh lý nguyên thủy. Người ta nghĩ rằng hiện tượng này thự chiện phân fnào vì tăng sự nối chéo giữa các sợi collagen và phần nào vì độ căng tác động lên các tế bào trong pha chín muồi.
8.2. Nghiên cứu chức năng hàn gắn dây chằng
Việc hàn gắn dây chằng tạo ra mô sẹo đơn thuần cũng không tạo ra mô dây chằng bình thường (Frank, 1983). Dây chằng mới hàn gắn không giống dây chằng nguyên thuỷ ở nhiều mặt. Nó có hàm lượng collagen cao hơn nhưng nồng độ collagen thì hơi giảm, nó chứa một tỷ lệ collagen týp III cao hơn týp II và tổng tỷ lệ collagne cũng cao hơn.
Về mặt cơ học, dây chằng được hàn gắn không bao giờ khỏe bằng dây chằng nguyên thuỷ (tối đa 50-70%) và biến dạng nhiều hơn ngay trong độ tải sinh lý.
Tập tính chu kỳ và đặc trưng căng chùng cũng kém hơn trước.
8.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hàn gắn dây chằng
Có một số yếu tố đưa đến sự hàn gắn dây chằng một cách lý tưởng:
- Đầu bị đứt phải ở vị trí đối diện tốt. Hiếm có trường hợp như vậy trên thực tiễn lâm sàng và thường ở đây đòi hỏi hoặc xếp đặt vị trí đúng của khớp hoặc phải sửa chữa bằng phẫu thuật nhằm đạt được tính liên tục của đầu nối.
- Sự hàn gắn phải được cung cấp máu. Các dây chằng không có mạch máu và các dây chằng trong khớp thì đặc biệt đáng ngờ hàn gắn kém.
- Căng thẳng và vận động như sinh lý có cẻ có lợi và có thể xúc tiến quá trình hàn gắn dây chằng và tái tạo mẫu. Song nếu bắt đầu cử động quá sớm sau khi bị thương sẽ có thể gây ra chảy máu tiếp tục và phù làm cho sự phục hồi kéo dài.
- Cần phải dứt khoát tránh căng thẳng và vận động quá mức nhằm tránh bong bất thường. Tuy nhiên bất động lâu có thể làm giảm số lượng và chất lượng phức hợp dây chằng – sẹo. Hình 5.8 cho thấy các biến đổi hình thái mô học của dây chằng chéo chữ thập do bất động. Sự cứng khớp có thể không tránh được (Woo và cs, 1982).
9. Đề phòng tổn thương dây chằng
Không thể phòng ngừa được mọi tổn thương dây chằng. Tuy nhiên có thể giữ tỷ lệ tối thiểu nếu vận động viên cũng như huấn luyện viên biết rõ tính chất môn thi đấu, cá yếu tố nguy cơ liên quan và các biện pháp phòng ngừa có sẵn. Hầu như người ta đã nói và đã làm quá nhiều về bệnh nguyên và cách điều trị vết thương dây chằng, song việc phòng ngừa thì vẫn chưa được tìm hiểu rõ. Phòng ngừa thì quan hệ chi phí – hiệu quả tốt hơn điều trị nhiều. Với sự hợp tác chặt chẽ giữa vận độg viên, huấn luyện viên, nhà khoa học thể thao, điều trị viên và bác sỹ, chắc rằng có thể gảim bớt nguy cơ cho giới vận động viên.
9.1. Tính chất môn thi đấu
Các kiểu hoạt động thể thao khác nhau sẽ có thể sảy ra các dạng và độ nặng nhẹ khác nhau của vết thương dây chằng. Hiểu biết nguy cơ vốn có của môn thi đấu và xét sự thích ứng của con người đối với môn đó thì có thể tránh được nhiều chấn thương dây chằng không nhất thiết gặp.
9.2. Các môn thể thao nhiều nguy cơ
Các môn thể thao liên quan đến tốc độ lớn, đến độ cao, đến năng lực lớn và sức mạnh lớn đều đặc biệt nguy hiểm. Dĩ nhiên trong chừng mực liên quan đến việc đề phòng chấn thương dây chằng thì dễ làm nhất là cấm tất cả các môn thể thao nguy hiểm. Song lẽ có những người lại khát khao chinh phục cái bất khả, có thể không bao giờ thỏa mãn, cho nên chính sách tốt nhất là giáo dục công chúng về các nguy cơ và các tai biến tiềm tàng trong những môn thể thao đó.
9.3. Các luật chơi
Ngoài tính vô tư của việc thi đấu, không nhất thiết phải có một chức năng khác của lụât chơi là tránh chấn thương. Vì chúng ta biết nhiều hơn về nguyên nhân nhiều loại chấn thương dây chằng và sự liên quan của chúng với một số kiểu thể thao, cho nên phải sử đổi luật chơi để đạt được mục tiêu nói trên. Khi nói như vậy cần phải có sự quan sát tinh tế và rất nhiều bằng chứng để thuyết phục giới thẩm quyền rằng vì lợi ích của vận động viên phải sửa đổi một số luật chơi.
9.4. Môi trường
Nơi thi đấu nguy hiểm và thời tiết xấu hay dẫn đến chấn thương. Người tổ chức có trách nhiệm quyết định xem khi nào và ở đâu đủ để diễn ra thi đấu an toàn và vận động viên phải tính đến sự an toàn của mình. Về mặt này cần có nhiều luật lệ và qui định.
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
Thiết bị điều trị nhiệt
[GoldLife GL16] Máy vật lý trị liệu đa năng GoldLife GL-16 phiên bản mới
9.5. Thiết bị và các cơ cấu bảo vệ
Thiết bị thể thao đem sử dụng không được gây mất an toàn cho người dùng và đối phương.
Phải rút khỏi thị thường càng sớm càng tốt những loại nào như vậy. Tăng thêm bảo vệ, đệm đầu gối, vòng buộc cổ tay và mắt cá sẽ đặc biệt có ích để đề phòng bong dây chằng và cần khuyến khích sử dụng.
(Lưu ý: Việc đáp ứng với các liệu trình điều trị, máy, thiết bị trợ giúp là khác nhau tùy thuộc cơ địa mỗi người !
Những thông tin y học trên website chỉ mang tính tham khảo, bạn không được tự ý áp dụng nếu chưa được sự chỉ dẫn của thầy thuốc !)
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
Thiết bị điều trị nhiệt
[GoldLife GL16] Máy vật lý trị liệu đa năng GoldLife GL-16 phiên bản mới
- 1
- 2
