Chấn thương
Tổn thương sụn
4. Phân loại tổn thương sụn
Mấy năm vừa qua một vài hệ thống phân loại khác nhau mô tả mức độ thương tổn ở sụn khớp đã xuất hiện trên y văn, mỗi hệ thống đều có những hạn chế và những thêíu sót có thể dẫn tới nhầm lẫn. Noyes và Stabler (1989) đã đề xuất một hệ thống mới mô tả sự bất thường về sụn khớp bằng các thuật ngữ giản đơn. Hệ thống đó dựa trên bốn biến thiên cách biệt và phân biệt nhau là:
- Mô tả bề mặt khớp
- Mức độ rộng (sâu) của nơi liên quan
- Đường kính vết tổn thương
Để so sánh trong nghiên cứu khoa học cơ bản và lâm sàng, điều quan trọng là phải có một ngôn ngữ chung và một hệ thống phân loại phổ thông. Hình 5.1 minh hoạ các chi tiết hệ phân loại mới đó về các vết tổn thương sụn khớp.
5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hàn gắn sụn khớp
Một số vết thương của vận động viên gây ra sự đứt vô đáng kể cử sụn khớp có thể gây đau đớn và tàn phế, ví dụ như gãy sụn xương và viêm sụn xương. Vì nhiều người trong số các vận động viên này còn trẻ tuổi nên không muốn thay khớp và chúng ta có nhiều ý đồ muốn tăng cường hiểu biết về vết tổn thương sụn nguyên vẹn và tăng cường tìm tòi các phương pháp cải thiện sự hàn gắn. Nói rộng ra có thể thí nghiệm hai quá trình thao tác dưới đây để cải thiện sự hàn gắn sụn khớp.
5.1. Các yếu tố bên trong
Cấy ghép tế bào. Một quần thể mới của tế bào mọc ra và được duy trì từ trường nuôi cấy tế bào hoặc từ các tế bào sụn gặt hái được ở nơi khác, có thể cấy ghép vào chỗ khuyết và hy vọng chúng có thể tổng hợp tạo ra một khuôn sụn mới. Nhiều công trình nghiên cứu trên súc vật cho biết các tế bào sụn tương đồng ép vào gel trái hấp thu khi đem cấy sẽ có thể cải thiện quá trình hàn gắn.
Yếu tố hormon. Nhiều chất mà ta biết có kích thích sự sinh sụn đã được thử nghiệm trên các mô hình thực nghiệm để kích thích sự tái tạo sụn, ví dụ như hormon tăng trưởng tinh khiết của bò, một protein khuôn xương 31 kda. Các chất này có tiềm lực đáng kể song cần nghiên cứu thêm nữa để tìm ra những yếu tố hữu ích nhất, cách cung cấp chúng nó cho vị trí thương tổn và để xác định mối quan hệ lý tưởng về liều lượng – đáp ứng và chất lượng của mô tái tạo.
Dàn gắn nhân tạo. Để tạo được quá trình hàn gắn lấp đầy chõ khuyết tật bằng collagen hay gel fibrin, cấy sợi carbon hay các chất gel tổng hợp khác đều có thể sử dụng. Người ta hy vọng các tế bào trung mô có thể tràn ngập dàn này để tăng sinh và tổng hợp ra một khuôn mới.
Cấy ghép tự thân. Việc sử dụng các miếng ghép này cung cấp một phương pháp đem lại một quần thể tế bào mới tham gia vào việc tổng hợp sụn khớp. Song vẫn còn chưa chắc chắn rằng liệu các mô màng xương và màng sụn này lấy từ các cá thể có bộ xương trưởng thành cũng có cùng tác dụng thuận lợi như ở động vật có bộ xương non. Mô tạo ra đó có thể không có sự lâu bền giống như sụn bình thường.
5.2. Các yếu tố bên ngoài
Hớt tạo hình khớp. Có kinh nghiệm lâm sàng cho ta nghĩ rằng cạo soi khớp hoặc hớt sụn rung không đều có thể trừ được một số triệu chứng của bệnh khớp thoái hoá. Tuy nhiên, hiệu quả chưa được tổng kết đầy đủ trên tư liệu về mặt nghiên cứu lâm sàng dài hạn có đối chứng tốt. Ngược lại có những báo cáo gợi ý rằng có thể gây rung nhiều hơn và hoại tử tế bào ở vùng áp với khuyết tật ban đầu.
Xốp hoá và khoan. Sự hình thành một cục fibrin và sự tràn ngập mạch máu ở mô tái tạo sau khi khoan là cơ sở của thủ pháp này. Ý định là quần thể tế bào mới xâm nhập vào chỗ khuyết tật có thể tạo ra một đáp ứng tái tạo rộng rãi hơn là người ta thấy ở vết thương chỉ giới hạn trong sụn. Tuy nhiên trong thực nghiệm người ta thấy mô tái tạo thoạt đầu có vẻ trong suốt song qua thời gian nó trở thành xơ nhiều hơn và thường bắt đầu rung rồi gãy. Trên lâm sàng, khoan có khi tiêu trừ được triệu chứng song kết quả lại không dự đoán được.
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
Kích thích cơ học. Công trình nghiên cứu cổ điển của Depalma và cộng sự (1966) đã chứng minh rằng trong các khuyết tật nhỏ (bé hơn 1mm) lọt vào xương dưới sụn thì sự vận động thụ động liên tục có thể tăng quá trình hàn gắn và tạo ra một mô rất giống sụn trong về hình thái học và mô học. Tuy nhiên chưa biết liệu sự vận động thụ động có cùng hiệu quả như thế trong việc thúc đẩy hàn gắn các khuyết tật rộng hay không. Hơn nữa không thấy tác dụng có lợi của vận động thụ động trong việc phục hồi chấn thương chỉ giới hạn ở sụn khớp.
Kích thích bằng tia laser. Người ta thấy rằng khuyết tật của sụn khớp bề mặt khi được chiếu laser thì liều nhỏ chứng tỏ quá trình hàn gắn cao hơn quá trình thấy ở các vết tổn thương không được điều trị.
Tuy nhiên cơ chế chính xác thì chưa rõ và kết quả dài hạn của sự hàn gắn bằng kích thích laser chưa chắc chắn.
Kích thích điện tử. Khi đo bằng trường điện từ xung thì thấy các tế bào sụn có thể tăng cường sự tổng hợp proteoglycan giống sụn. Tuy nhiên hiệu quả của kỹ thuật này không chứng tỏ có thúc đẩy sự tái tạo các khuyết tật thật sự của sụn khớp.
5.3. Các yếu tố tiên lượng sự hàn gắn của sụn
- Độ lan toả về giải phẫu của vết thương tổn
- Tuổi của người bệnh
- Tình trạng của khớp trước khi bị thương
- Chất lượng, độ lan toả và mức độ lâu dài của mô tái tạo
Một số vết thương của vận động viên gây ra sự đứt vô đáng kể cử sụn khớp có thể gây đau đớn và tàn phế, ví dụ như gãy sụn xương và viêm sụn xương. Vì nhiều người trong số các vận động viên này còn trẻ tuổi nên không muốn thay khớp và chúng ta có nhiều ý đồ muốn tăng cường hiểu biết về vết tổn thương sụn nguyên vẹn và tăng cường tìm tòi các phương pháp cải thiện sự hàn gắn. Nói rộng ra có thể thí nghiệm hai quá trình thao tác dưới đây để cải thiện sự hàn gắn sụn khớp.
5.1. Các yếu tố bên trong
Cấy ghép tế bào. Một quần thể mới của tế bào mọc ra và được duy trì từ trường nuôi cấy tế bào hoặc từ các tế bào sụn gặt hái được ở nơi khác, có thể cấy ghép vào chỗ khuyết và hy vọng chúng có thể tổng hợp tạo ra một khuôn sụn mới. Nhiều công trình nghiên cứu trên súc vật cho biết các tế bào sụn tương đồng ép vào gel trái hấp thu khi đem cấy sẽ có thể cải thiện quá trình hàn gắn.
Yếu tố hormon. Nhiều chất mà ta biết có kích thích sự sinh sụn đã được thử nghiệm trên các mô hình thực nghiệm để kích thích sự tái tạo sụn, ví dụ như hormon tăng trưởng tinh khiết của bò, một protein khuôn xương 31 kda. Các chất này có tiềm lực đáng kể song cần nghiên cứu thêm nữa để tìm ra những yếu tố hữu ích nhất, cách cung cấp chúng nó cho vị trí thương tổn và để xác định mối quan hệ lý tưởng về liều lượng – đáp ứng và chất lượng của mô tái tạo.
Dàn gắn nhân tạo. Để tạo được quá trình hàn gắn lấp đầy chõ khuyết tật bằng collagen hay gel fibrin, cấy sợi carbon hay các chất gel tổng hợp khác đều có thể sử dụng. Người ta hy vọng các tế bào trung mô có thể tràn ngập dàn này để tăng sinh và tổng hợp ra một khuôn mới.
Cấy ghép tự thân. Việc sử dụng các miếng ghép này cung cấp một phương pháp đem lại một quần thể tế bào mới tham gia vào việc tổng hợp sụn khớp. Song vẫn còn chưa chắc chắn rằng liệu các mô màng xương và màng sụn này lấy từ các cá thể có bộ xương trưởng thành cũng có cùng tác dụng thuận lợi như ở động vật có bộ xương non. Mô tạo ra đó có thể không có sự lâu bền giống như sụn bình thường.
5.2. Các yếu tố bên ngoài
Hớt tạo hình khớp. Có kinh nghiệm lâm sàng cho ta nghĩ rằng cạo soi khớp hoặc hớt sụn rung không đều có thể trừ được một số triệu chứng của bệnh khớp thoái hoá. Tuy nhiên, hiệu quả chưa được tổng kết đầy đủ trên tư liệu về mặt nghiên cứu lâm sàng dài hạn có đối chứng tốt. Ngược lại có những báo cáo gợi ý rằng có thể gây rung nhiều hơn và hoại tử tế bào ở vùng áp với khuyết tật ban đầu.
Xốp hoá và khoan. Sự hình thành một cục fibrin và sự tràn ngập mạch máu ở mô tái tạo sau khi khoan là cơ sở của thủ pháp này. Ý định là quần thể tế bào mới xâm nhập vào chỗ khuyết tật có thể tạo ra một đáp ứng tái tạo rộng rãi hơn là người ta thấy ở vết thương chỉ giới hạn trong sụn. Tuy nhiên trong thực nghiệm người ta thấy mô tái tạo thoạt đầu có vẻ trong suốt song qua thời gian nó trở thành xơ nhiều hơn và thường bắt đầu rung rồi gãy. Trên lâm sàng, khoan có khi tiêu trừ được triệu chứng song kết quả lại không dự đoán được.
Kích thích cơ học. Công trình nghiên cứu cổ điển của Depalma và cộng sự (1966) đã chứng minh rằng trong các khuyết tật nhỏ (bé hơn 1mm) lọt vào xương dưới sụn thì sự vận động thụ động liên tục có thể tăng quá trình hàn gắn và tạo ra một mô rất giống sụn trong về hình thái học và mô học. Tuy nhiên chưa biết liệu sự vận động thụ động có cùng hiệu quả như thế trong việc thúc đẩy hàn gắn các khuyết tật rộng hay không. Hơn nữa không thấy tác dụng có lợi của vận động thụ động trong việc phục hồi chấn thương chỉ giới hạn ở sụn khớp.
Kích thích bằng tia laser. Người ta thấy rằng khuyết tật của sụn khớp bề mặt khi được chiếu laser thì liều nhỏ chứng tỏ quá trình hàn gắn cao hơn quá trình thấy ở các vết tổn thương không được điều trị.
Tuy nhiên cơ chế chính xác thì chưa rõ và kết quả dài hạn của sự hàn gắn bằng kích thích laser chưa chắc chắn.
Kích thích điện tử. Khi đo bằng trường điện từ xung thì thấy các tế bào sụn có thể tăng cường sự tổng hợp proteoglycan giống sụn. Tuy nhiên hiệu quả của kỹ thuật này không chứng tỏ có thúc đẩy sự tái tạo các khuyết tật thật sự của sụn khớp.
5.3. Các yếu tố tiên lượng sự hàn gắn của sụn
1. Độ lan toả về giải phẫu của vết thương tổn
2. Tuổi của người bệnh
3. Tình trạng của khớp trước khi bị thương
4. Chất lượng, độ lan toả và mức độ lâu dài của mô tái tạo
(Lưu ý: Việc đáp ứng với các liệu trình điều trị, máy, thiết bị trợ giúp là khác nhau tùy thuộc cơ địa mỗi người !
Những thông tin y học trên website chỉ mang tính tham khảo, bạn không được tự ý áp dụng nếu chưa được sự chỉ dẫn của thầy thuốc !)
Công ty Cổ phân TSun Việt Nam
[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)
Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng
Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới
- 1
- 2
