Hội chứng bánh chè

Đặc điểm giải phẫu

Bánh chè là một xương vừng lớn nhất trong hệ xương của cơ thể. Xương vừng là một cấu trúc xương nằm trong gân và trượt trên mặt khớp. Nó nằm ở vị trí tận cùng của gân cơ tứ đầu (cơ này nằm trước đùi, là cơ khoẻ nhất trong cơ thể).

Như thế, gân cơ tứ đầu nằm ở phía trên của bánh chè phần gân dưới xương bánh chè kéo dài xuống tạo nên gân bánh chè. Bao phủ toàn bộ hai gân và xương bánh chè là một lớp vỏ bằng xơ sợi. Hai bên của xương bánh chè toả ra hai dây chằng gọi là cánh bên của xương bánh chè (cánh ngoài và cánh trong). Bánh chè có vai trò bảo vệ gân cơ tứ đầu, nó làm tăng cánh tay đòn của gân này vì thế tăng lực tác dụng của cơ tứ đầu lên xương chày (nếu lấy xương bánh chè thì lực gấp gối  giảm đi 30 %)

Triệu chứng đau bánh chè

Đau bánh chè được biết đến từ lâu: Thường gặp ở nữ giới tuổi đang phát triển  từ 12 đến 18 tuổi, đây là giai đoạn thay đổi cấu trúc cơ thể (dậy thì) và tăng cường hoạt động thể lực (thể thao,…). Bánh chè có thể đau khi chơi lại thể thao, sau một thời gian nghỉ kéo dài, hay do trọng lượng co thể tăng lên.

Đau:

Đau nhiều nhưng chỉ nhận thấy khi nghỉ ngơi. Nó có thể đau ở một gối, nhưng thường bị cả hai gối, hay cũng có thể thay đổi từ gối nọ sang gối kia. Vị trí đau bao giờ cũng ở phía trước, đôi khi bên trong, giống như là đau trong sụn chêm trong. Nó có thể cảm giác đau phía sau gối, hay kích thích tất cả vùng quanh khớp gối. Đau thay đổi theo mùa và thay đổi theo vị trí. Không phải đau nào cũng như nhau ngay cả ở cùng một vị trí. Khớp đùi – bánh chè (fémoro-patellaire) cũng đau tăng khi gấp gối. Khả năng chịu lực nén của bánh chè giảm đi. Đau khi ngồi xổm, nhất là ngồi lâu,  ngồi bó gối lâu ( xem phim, trên ô tô,…)khi đứng khỏi ghế phải dùng tay chống, đó là triệu chứng hay gặp. Lên cầu thang thấy khó nhọc, nhất là  khi xuống cầu thang có cảm giác không vững. Đau có cảm giác như là bỏng, kim châm, giống như là bị máy ép. Ban đêm có thể phiền toái  hơn, có cảm giác lạnh đầu gối dấu hiệu ” chân nằm ngoài chăn” . Tất cả các triệu chứng trên thay đổi và không ổn định, đau gối, lan toả, khó  mô tả, cần phải nghĩ nó có nguyên nhân từ khớp đùi – bánh chè (fémoro-patellaire).  Thể thao phải chịu sức nặng không chơi được, nhất là chạy hay  trượt tuyết.

Kẹt khớp:

Kẹt khớp do xương bánh chè có một đặc điểm riêng biệt. Thực tế, nó là kẹt khớp giả, rất khác với kẹt khớp do sụn chêm. Nó thường thấy trong khi xuống cầu thang, hay ở tư thế ngồi lâu. Nó kéo dài một vài ngày, không bao giờ có dấu hiệu “crac giải phóng”. Gấp hạn chế nhưng duỗi lại bình thường.

Không vững:

Nó có thể thấy trong bánh chè đau. Về định nghĩa, nó không thật đúng là trật bánh chè. Cần phải phải phân biệt với không vững bánh chè nguyên nhân do dây chằng. Khám có thể cảm thấy lỏng cơ (cơ tứ đầu), là nguyên nhân gây đau, trục của bánh chè bình thường, không thể đẩy trật bánh chè ra ngoài được.

Tiếng động trong khớp:

Có thể chỉ thấy dấu hiệu này khi khám.  Người ta cảm thấy tiếng cọ sát, tiếng crac, hay những tiếng lạo xạo giống như cát trong khớp, hay tiếng nghiền bánh mì nướng (biscottes). Dấu hiệu này không bao giờ biểu hiện cho tình trạng nặng.

Gối sưng:

Rất hiếm, đôi khi rất kín đáo, khi gối sưng to cần phải tìm chẩn đoán khác. Bệnh nhân có thể có cảm giác là gối sưng, nhưng nhìn xung quanh không thấy sưng.

Khám gối:

Ngay cả khi có thể chẩn đoán  được sau khi hỏi bệnh, việc khám gối vẫn cần thiết. Nó cho phép khẳng định bệnh ở bánh chè và tìm kiếm các đặc điểm bệnh lý để đưa ra các phương pháp điều trị. Khi khám cần phải phân tích khối cơ, lực kéo, độ mềm,…. Nó cho phép  loại trừ các chẩn đoán khác như dây chằng , hay sụn chêm.

-5%

Xem nhanh

Công ty Cổ phân TSun Việt Nam

[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn)

Được xếp hạng 5.00 5 sao

11.550.000₫ Original price was: 11.550.000₫.10.990.000₫Current price is: 10.990.000₫.

Mua

[DoctorHome DH14] Máy trị liệu đa năng DoctorHome DH-14 (tiêu chuẩn) số lượng

Mua

-9%

Bán chạy

Xem nhanh

Máy vật lý trị liệu Bộ Quốc phòng

[Wonder MF508N] Máy vật lý trị liệu Wonder MF5-08N (New)

Được xếp hạng 4.92 5 sao

3.600.000₫ Original price was: 3.600.000₫.3.290.000₫Current price is: 3.290.000₫.

Mua

Mua

-6%

Xem nhanh

Hỗ trợ cơ xương khớp chi dưới

[MPT8-12] Máy vật lý trị liệu đa năng MPT8-12

Được xếp hạng 5.00 5 sao

3.700.000₫ Original price was: 3.700.000₫.3.490.000₫Current price is: 3.490.000₫.

Mua

[MPT8-12] Máy vật lý trị liệu đa năng MPT8-12 số lượng

Mua

BH 20 năm

Xem nhanh

Máy điện xung

[GoldLife GL16] Máy vật lý trị liệu đa năng GoldLife GL-16 phiên bản mới

Được xếp hạng 4.91 5 sao

6.380.000₫

Mua

[GoldLife GL16] Máy vật lý trị liệu đa năng GoldLife GL-16 phiên bản mới số lượng

Mua

X quang

Chụp X quang thường là đủ. Chụp hai gối thẳng và nghiêng ở tư thế gấp 60 độ, chụp bộc lộ khớp đùi- bánh chè ở tư thế 30 độ tiếp tuyến với khớp. Cuối cùng phải chụp phim nghiêng ở tư thế duỗi, có co cơ tứ đầu để tìm dấu hiệu không vững của bánh chè.

Chụp phim bánh chè tư thế 30 độ tư thế gấp, co cơ tứ đầu  (hình ở bên phải trên cao) bánh chè như vậy  có hình dạng và vị trí bình thường , bánh chè hơi lệch nhẹ ra ngoài coi như là bình thường, nhất là ở phụ nữ.

Phim nghiêng , tư thế duỗi, cơ tứ đầu co mạnh, nó cho phép phát hiện  ra một biến dạng của phần xương đùi chỗ tiếp khớp với bánh chè: rãnh lồi cầu.

Điều trị đau xương bánh chè

Luyện tập phục hồi chức năng là trọng tâm của phương pháp. Trong lĩnh vực phục hồi chức năng, để giảm đau tối đa, mọi phương tiện giảm đau đều có thể áp dụng . Chống viêm phần lớn không có  hiệu quả. Có thể chỉ cần dùng paracetamol, hay các chế phẩm của nó,  aspirine đôi khi lại có tác dụng. Các biện pháp giảm đau tại chỗ có thể được sử dụng vì nó giúp cho việc luyện tập. Tiêm gây tê tại chỗ nhiều lần cần phải thận trọng, có thể hình thành vùng đau đặc biệt.

Cố định, băng chun hay nẹp gối, có thể giúp gối khoẻ thêm. Về mặt tâm lý cần phải động viên bệnh nhân, điều đó rất quan trọng, nhưng không được rút ngắn điều trị. Bánh chè muốn khỏi phải áp dụng nhiều biện pháp tổng hợp, điều trị cần phải được kiểm soát thường xuyên, thay đổi tuỳ theo hiệu quả của phương pháp. Không phải bắt buộc là cứ 10 buổi tập, không cần chính xác như vậy, Cần giải thích phải quay vòng luyện tập cho tới khi nào khỏi thì thôi. Vì điều trị thuốc cũng như là phẫu thuật kết quả thường kém.

Đôi khi cần phải điều trị tại các trung tâm luyện tập. Việc điều trị có thể tóm lại bằng luyện tập phục hồi chức năng. Bài tập cần được phù hợp với từng trường hợp. Nguyên nhân thất bại của điều trị là thực hiện các kỹ thuật lẫn lộn, không tính đến bệnh học và trước hết là đặc điểm của bệnh nhân. Việc điều trị bao giờ cũng  kết thúc thời kỳ luyện tập tăng sức mạnh, với mục đích lấy lại khả năng hoạt động thể lực nó mới đảm bảo cho kết quả lâu dài. Nguyên tắc “không đau” cần phải được tôn trọng tối đa trong luyện tập.

Xoa bóp:

Nó hay bị bỏ quên mặc dù là rất quan trọng, nó chuẩn bị rất tốt cho hoạt động của cơ, day điểm đau  nhiều  lần làm dịu bớt đau. Kỹ thuật viên sử dụng các động tác xoa bóp và tâm lý nhẹ nhàng với bệnh nhân. Xoa bóp chính là còn để kéo dài cơ.

Vật lý trị liệu:

Vật lý trị liệu có nhiều phương pháp (siêu âm, ion hóa, sóng ngắn, laser, từ trường,….) mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, nhưng chúng đều có một chức năng là chống lại đau và phản ứng viêm. Các phương pháp này có hiệu quả, nhưng luyện tập thì không một phương pháp vật lý trị liệu nào có thể thay thê được.

Chườm lạnh liệu pháp:

Có tác dụng giảm đau, chỉ cần áp dụng biện pháp cơ học cho thuận tiện. Cần phải bắt buộc làm sau mỗi buổi tập.

Tắm liệu pháp:

Nó rất có tác dụng với hội chứng bánh chè rất đau. Nó chuẩn bị  các cơ tốt hơn, cũng cho phép đáp ứng các bài tập yêu cầu.

Luyện tập cơ:

Cần có bài tập thích hợp với từng trường hợp đau bánh chè.

Luyện tập cơ tứ đầu, cơ ở phía trước đùi, phải tâp lệchchú ý ưu tiên tập nhiều phần bên trong ( cơ rộng trong) . Làm tăng sức co của cơ này  khi gấp duỗi làm khỏi bệnh của khớp. Có hai yếu tố phải chú ý:

1- Không được tập cả cơ tứ đầu một cách có hệ thống, cần phải tăng cường  lệch về cơ ưu tiên.

2- Làm việc ở tư thế duỗi , không quá bắt buộc.Trong một vài trường hợp luyện tập động chỉ ở trong tư thế duỗi 0 – 30 độ , lại được hiệu quả.

Kéo dài gân tứ đầu bao giờ cũng cần thiết, đôi khi nó chỉ có hiệu quả với cơ này.

Dải chậu chày, cơ ở phía sau đùi, cần làm cho khoẻ lên. Vì các cơ này chống lại quá duỗi của gối, thấy trong các bệnh của bánh chè. Kéo dài các cơ này cũng rất quan trọng.

Bắp chân cũng có vai trò quan trọng nó đối lại với áp lực của bánh chè do sự co của cơ tứ đầu (như xuống cầu thang). Nó cũng cần phải làm khoẻ thêm và mềm ra.

Một vài bài tập kéo dài gân được làm với kỹ thuật viên.

Bệnh nhân chủ động tự luyện tập

Luyện tập thăng bằng:

Đây luyện tập lấy lại cân bằng, cụ thể hơn, đó là luyện tập các cơ trong tư thế mất cân bằng. Hội chứng bánh chè làm giảm khả năng đồng bộ khi chuyển động của chi dưới, cơ quan vận động hoạt động được ăn ý là rất quan trọng.

Phục hồi các bài thể thao

Đây là cơ bản, hội chứng bánh chè không thể khỏi hẳn sau khi kết thúc luyện tập mà chỉ khỏi  sau khi lấy lại được hoạt động thể lực. Việc vẫn còn đau khi chơi lại thể thao không phải là dấu hiệu thất bại của điều trị. Hệ thống duỗi cần phải tuân thủ nghiêm các nguyên tắc. Miễn hoạt động thể thao, sau đó chơi lại một cách từ từ. Thực tế, dừng hoạt động thể thao  trong giai đoạn cấp, nhưng cần phải tập lại chính môn ấy trong thời gian sớm  nhất nếu có thể, sau những bài tập tăng sức mạnh thích ứng.

Điều trị dự phòng

Một vài tư thế hay thói quen xấu cũng là nguyên nhân gây nên hội chứng bánh chè. Hỏi bệnh cần  tìm hiểu có các thói quen xấu này không để  tránh. Vệ sinh thường thức bánh chè cần cho bệnh nhân biết như tư thế gối gấp lâu quá là không tốt.

Tư thế ngồi tỳ lên hai gót thường thấy ở trẻ gái là một yếu tố làm tăng sức ép lên bánh chè, tư thế này phải bị cấm

Cũng giống như tư thế trên ngồi  gấp gối lâu sẽ gây nên hội chứng bánh chè

Nhìn chung, hội chứng bánh chè đau không vững thực sự là một vấn đề khó. Việc cải thiện tình trạng bệnh phải mất nhiều tuần, có thể tới vài tháng, đau thường dai dẳng trong suốt quá trình điều trị. Đau bánh chè, không trật thì điều trị nội khoa có thể khỏi, việc điều trị  phải phù hợp với từng cá nhân.

Nguồn Genou.com/vietnam